تقدم کنترل بیماری بر «آزادسازی اقتصاد»

• تهمینه موسوی | استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

فعالیت‌ اداره‌ها و برخی مشاغل در بیشتر استان‌های ایران از شنبه ۲۳ فروردین از سر گرفته شده و طبق گزارش‌ها، در پاره‌ای از شهرهای ایران و خصوصا در تهران، شاهد ترافیک سنگین و ازدحام در متروها بدون رعایت فاصله فیزیکی بودیم. باز شدن ادارات و برخی مشاغل بر اساس این فرمان رئیس‌جمهور صورت گرفته است که: «ما باید همه نیازمندی‌های ضروری مردم را تأمین کنیم، برای مقابله با کرونا جان نیاز به نان دارد، نیاز به برق و گاز داریم، ما همه نیازمندی‌ها را با هم در نظر می‌گیریم اما اولویت‌بندی وجود دارد گاهی ممکن است یکی فدای دیگری شود…اگر با این بیماری مسری به مردم بگوییم داخل خانه بمانند و کسی از خانه خارج نشود راحت‌ترین کار دولت است ولی امکان‌پذیر نیست.» رییس‌جمهوری اظهار داشته‌اند که ما: «نیازمند تلفیق سلامت مردم و فعالیت‌های اقتصادی در چارچوب مقررات هستیم.»[i]

تردیدی در ضرورت و اهمیت دغدغه نان شب مردم وجود ندارد، اما در این وضعیت شیوع همگانی کووید-۱۹، سازمان بهداشت جهانی در هشداری خطاب به دولت‌ها گفته است که در لغو محدودیت‌ها و مقررات مقابله با ویروس کرونا نباید شتاب به خرج دهند، و گرنه موج مرگبار دیگری به سرعت باز خواهد گشت. این در حالی است که متأسفانه، نه تنها ایران بلکه کشورهایی مانند اسپانیا، ایتالیا، دانمارک و اتریش از آغاز لغو محدودیت‌ها سخن گفته‌اند و در آمریکا هم برخی کلیساها به مناسبت عیدپاک درهای خود را بروی مردم گشوده‌اند[ii].

دکتر تدروس گیبریسیوس، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، روز جمعه، ۱۰ آوریل، گفته است که هرگونه تعجیل در لغو محدویت‌های کرونا، «بازگشت مرگ‌بار» این ویروس را در پی خواهد داشت. اظهارات مدیر این نهاد سازمان ملل متحد در حالی منتشر شده است که روز جمعه شمار مبتلایان به ویروس کرونا در جهان از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر فراتر رفت و شمار جان باختگان این همه‌گیری جهانی هم به ۱۰۱ هزار نفر رسید.[iii]

مدیرکل سازمان جهانی بهداشت تأکید کرده است که لغو سریع این محدودیت‌ها بسیار خطرناک خواهد بود، اگر راهکار خروج از بحران با مدیریت صحیحی همراه نباشد، مسیر رو به پایین نمودار کرونا هم می‌تواند به اندازه مسیر صعودی این بحران خطرناک باشد.^[iv]

در همین راستا، جروم پاول، رئیس بانک مرکزی ایالات متحده در یک مصاحبه تلویزیونی اذعان داشت: ممکن است ایالات متحده در رکود اقتصادی قرار داشته باشد، اما میزان پیشرفت در کنترل گسترش ویروس کرونا مشخص خواهد کرد که چه زمانی اقتصاد می‌تواند به طور کامل بازگشایی شود.

رئیس بانک مرکزی آمریکا می‌گوید ابتدا همه‌گیری بیماری را کنترل کنید، سپس اقتصاد را آزاد کنید. پاول به صحبت‌های دکتر فاوسی، رئیس انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی در کارگروه ویروس کرونا در کاخ سفید، استناد کرده و افزوده است: «ما متخصص بیماری‌های همگانی نیستیم…ما باید به متخصصان گوش فرا دهیم. چنانکه دکتر فاوسی می‌گوید: این ویروس است که جدول زمانی را برای ما تنظیم می‌کند. از این‌رو، در این شرایط، گام اول تجارت کنترل گسترش ویروس است و سپس از سرگیری فعالیت‌های اقتصادی خواهد بود».

اظهارات رئیس بانک مرکزی ایالات متحده برخلاف درخواست برخی از مشاوران دونالد ترامپ برای بازگشایی سریع‌تر اقتصاد است. رئیس‌جمهور آمریکا گفته است که می‌خواهد تا عید پاک، شاهد به چرخه افتادن بازار اقتصادی باشد.^[v]

اما چرا مقام ارشد دولت فدرال آمریکا، تمرکز بر لزوم کنترل ویروس را گام اول بازگشت به تجارت بی‌خطر می‌داند؟ و چرا مدیرکل سازمان جهانی بهداشت هرگونه تعجیل در لغو محدویت‌های کرونا «بازگشت مرگ بار» این ویروس می‌داند؟ آیا تنها مسئله، ترس از میزان مرگ و میر ناشی از این ویروس است یا مسائل دیگری از جمله هزینه‌های بسیار بالای این بیماری و پیامد‌های ویرانگر آن نیز مطرح است؟

یافته‌های اخیر متخصصان علوم پزشکی در زمینه بیماری کرونا به عوارض جدی که ابتلا به این ویروس در برخی از مبتلایان می‌گذارد، اشاره دارند. در اینجا به پاره‌ای از تحقیقات اخیر پزشکی در رابطه با عوارض و بیماری‌های دائمی ناشی از این ویروس مانند عوارض ریوی، قلبی و نورلوژی اشاره می‌کنیم.

پاره‌ای از پژوهشگران در هنگ کنگ به این نتیجه رسیده‌اند که آسیب ریوی که در اثر ویروس کرونا در فرد به‌وجود می‌آید، می تواند پایدار بماند. به‌طور مثال از میان ۱۲ بیمار ترخیص شده از بیمارستان، ۲ یا ۳ بیمار دچار کاهش ظرفیت ریوی بوده‌اند که این نشان‌دهنده آسیب بلندمدت ریوی می‌باشد. بیماران بعد از ترخیص دچار کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصد ظرفیت ریوی بوده‌اند.[vi]

بسیاری از بیماران دچار صدمات قلبی و بالطبع از ایست قلبی می‌میرند. اطلاعاتی که از ایتالیا، چین، واشنگتن و نیویورک بدست آمده، متخصصین قلب را به این باور رسانده است که شاید این ویروس به‌طور جداگانه باعث عفونت ماهیچه‌های قلبی می‌شود. در یک بررسی اولیه مشاهده شده است که از هر ۵ بیمار مبتلا به کرونا، در یک نفر صدمات قلبی دیده شده که باعث نارسایی قلبی شده، و بیمار بدون دسترس سیستم تنفسی در نتیجه نارسایی قلبی از بین رفته است. پزشکان اظهار می‌دارند بیمارانی که دچار درگیری قلبی در نتیجه عفونت با ویروس کرونا می‌شوند تا مدت‌ها پس از مرخص شدن از بیمارستان دچار عوارض قلبی ناشی از این بیماری می‌باشند.[vii]

پژوهشی که به تازگی در چین منتشر شده است نشان می‌دهد تغییر سطح هوشیاری، سکته‌های مغزی و سایر علائم عصبی در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ شدید شایع می باشد. در ۲۱۴ مورد شدید بیماری که در شهر ووهان در اوائل پاندمی درمان شدند ۴/۳۶ درصد بیماران دارای علائم عصبی بودند. در برخی موارد، این علائم در نبود علائم بالینی مشخصه کووید-۱۹ (تب، سرفه و اسهال) دیده می‌شوند. احتمال آنکه کووید-۱۹ می‌تواند مغز و سیستم اعصاب مرکزی را درگیر کند، مدتی است که مطرح شده است. در ماه گذشته چندین گزارش پزشکی منتشر شده است که اشاره کرده‌اند که یکی از علائم مشخصه بیماری از بین رفتن حس بویایی است که در نتیجه درگیری مسیر عصب می‌باشد.[viii]

با میزان اطلاعاتی که از سایر گونه‌های این دسته ویروس داریم، در پژوهشی که دانشمندان تایوانی منتشر کرده‌اند نشان داده شده که آنتی بادی تولید شده ناشی از بیماری سارس در بدن بیمار، تا ۳ سال باعث ایمنی فرد از ابتلای مجدد وی می‌شود. در تحقیق دیگری نشان داده شده که آنتی بادی ناشی از ابتلای به مرس تا ۱ سال فرد را ایمن می‌سازد. در نتیجه می‌توان تخمین زد که حداقل ایمنی ناشی از این ویروس ۲ تا ۳ سال در بدن فرد خواهد ماند. البته نمی‌توان در این‌باره اطمینان داشت، همچنین میزان ایمنی افراد با یکدیگر متفاوت است و بستگی به میزان پاسخ ایمنی فرد دارد. جوا‌ن‌ترها پاسخ قوی‌تری می‌دهند بالطبع ایمنی طولانی مدت‌تری را خواهند داشت. در نتیجه، تخمین زده می‌شود که اگر فردی دا‌رای آنتی بادی از بین برنده ویروس باشد، دارای ایمنی است اما چه مدت، هنوز پاسخی برای آن یافت نشده است.[ix]

اولین گزارشاتی که پزشکان چینی منتشر کرده‌اند نشان دهنده این بود که نه تنها خود ویروس باعث از بین رفتن کارکرد ریه و نهایتاً مرگ می‌شود بلکه پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی نیز موجب بدتر شدن وضعیت بیمار خواهد شد. از این رو، استفاده روزافزون از استروئیدها در کم کردن این پاسخ رواج یافته است، که متأسفانه استفاده وسیع این داروها باعث خاموش شدن سیستم ایمنی در مقابله با این ویروس می‌شود، اکنون، پزشکان به‌دنبال داروهایی هستند که پاسخ سیستم ایمنی به ویروس را کاهش دهد، اما باعث تضعیف دفاع بدن در مقابل این ویروس نیز نشوند.[x]

با توجه به ابعاد و پیامدهای گسترده شناخته و ناشناخته این بیماری باید به این مسئله عطف توجه جدی کنیم که تعجیل در لغو محدودیت‌ها و مقرارت مقابله با ویروس کرونا با «تلفیق سلامت مردم و فعالیت‌های اقتصادی در چارچوب مقررات» مغایرت دارد. در غیاب سرویس‌های اجتماعی پیشرفته و فقدان سیاست‌گذاری عمومی کارآمد، این امر نه‌تنها فعالیت‌های اقتصادی درازمدت را با بحران جدی روبرو خواهد ساخت بلکه ما را با خیل عظیم بیمارانی که از عوارض ویرانگر این بیماری رنج می‌برند، مواجه می‌کند که  هزینه‌های گزافی در زمینه درمان و حمایت از این بیماران را به دولت و سازمان‌های بهداشتی تحمیل خواهد کرد.

[i] entekhab.ir/002GkD

[ii] https://www.bbc.com/persian/world-52251873

[iii] https://www.bbc.com/persian/world-52251873

[iv] https://www.bbc.com/persian/world-52251873

[v] https://www.aljazeera.com/ajimpact/control-pandemic-open-economy-fed-chairman-200326143608120.html

[vi] https://www.dw.com/en/covid-19-recovered-patients-have-partially-reduced-lung-function/a-52859671

[vii] https://www.scientificamerican.com/article/heart-damage-in-covid-19-patients-puzzles-doctors/

[viii] https://www.webmd.com/lung/news/20200410/brain-affected-in-1-in-3-cases-of-severe-covid-19#2

[ix] https://time.com/5810454/coronavirus-immunity-reinfection/

[x] https://www.nature.com/articles/d41586-020-01056-7